Toplam Ekipman Etkinliği’nin tanımı ve kullanımı, yıllardır farklı tartışmaları ve karışıklıkları beraberinde getirmektedir. Birçok uygulayıcı, OEE’ yi makineler arası, üretim birimleri arası, fabrikalar arası ya da şirketler arası kıyaslama göstergesi olarak kullanmaktadır. Ancak en baştan şunu unutmamak gerekir ki; OEE, bu tarz kıyaslamalarda bulunmak için tasarlanmamıştır.
OEE’ nin Tanımı
OEE (Overall Equipment Effectiveness), Türkçe’ ye Toplam Ekipman Etkinliği olarak çevrilmiştir. Makine ve ekipmanların ne kadar etkin kullanıldığını gösteren, dünya genelinde kabul görmüş, standart bir şekilde hesaplanan, kayıpların ve iyileştirme potansiyellerinin ortaya çıkarılmasını sağlayan önemli bir performans göstergesidir. OEE, ekipmanın etkinliğini kullanılabilirlik, performans ve kalite başlıkları altında değerlendirmektedir. Ekipman kullanımının geçerli olduğu tüm sektörlerde kullanılmaktadır. OEE tanımı, iki farklı formatta veriyi içermektedir; OEE Kayıp Verisi ve OEE Yüzdesi.
OEE Kayıp Verisi: Kategorize edilmiş kayıp türlerinin en doğru şekilde kaydedilmesiyle elde edilen kayıp verileri.
OEE Yüzdesi: Bir ekipman için, belirli bir zaman dilimi esas alınarak hesaplanan ve ekipmanın etkinliğini gösteren yüzde değer.
OEE Takibinin Önemi
OEE, ekipmanın ne kadar etkin kullanıldığını göstermektedir.
Kayıp verilerinin sınıflandırılmış bir şekilde gösterilmesiyle kayıpların ve iyileştirme potansiyellerinin ortaya çıkarılması sağlanmaktadır.
Ana kayıpların kök nedenlerinin ortaya çıkarılması ve problem çözme aktivitelerinin başlatılması için temel teşkil etmektedir.
Toplam ekipman performansının ve güvenilirliğinin arttırılmasını sağlamaktadır.
OEE yüzdesinin takip edilmesiyle iyileştirme aktivitelerinin etkilerinin belirli bir zaman dönemindeki trendi gözlenebilmektedir.
OEE’nin kullanımı, üretim, lojistik, satın alma, bakım gibi operasyonel birimlerin iletişimini ve eş çalışmalarını geliştirmekte ve iyileştirmektedir. Unutulmamalıdır ki; sadece bakım ya da sadece üretim biriminin OEE’ yi tek başına iyileştirmesi mümkün değildir. Bu noktada ortak hedeflerle eş çalışma önemli ve gereklidir.
OEE Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar
Hesaplanan OEE değeri, belirli bir ekipmana ait etkinlik değerini göstermektedir. Fabrika ya da şirket seviyesinde ortalama değerler alınarak değerlendirilmemelidir.
OEE değeri, farklı ekipmanları veya farklı süreçleri kıyaslamak için kullanılmamalıdır. Sadece, belirli bir zaman periyodu (örn. Aylık, Yıllık…) boyunca bir ekipmanın ölçülen OEE değerleri, kendi içerisinde kıyaslanmalıdır.
Genelde bilinen yanlışın aksine, OEE değeri sadece bakım ekibinin etkinliğini göstermemektedir.
%85 değeri dünya genelinde ulaşılması gereken OEE değeri olarak nitelendirilse de gerçekte optimum OEE seviyesi, sektöre, ürüne, sürece ve ekipmana göre değişmektedir.
Sadece OEE yüzdesinin takip edilmesi ve değerlendirilmesi sürecin iyileştirilmesi anlamında tek başına bir şey ifade etmemektedir. Kayıpları ortadan kaldırmak ve ekipman etkinliğini iyileştirmek için kayıp faktörlerine ait değerlerin takip edilmesi ve iyileştirme aktivitelerine temel teşkil etmesi gerekir.
OEE, TPM Değildir !!!
OEE özellikle TPM ile yakın bir şekilde ilişkilendirilen bir metrik olmasına rağmen, unutulmamalıdır ki OEE demek direkt olarak TPM anlamına gelmemektedir. TPM, esasına bakacak olursak karmaşık metriklerle ilgili bir felsefe değildir. TPM, çalışanların yetkinliklerinin geliştirilmesiyle ilgilenmektedir. TPM’de tüm çalışanlar sıfır hata ve sıfır kayıp zaman hedefi doğrultusunda kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirirler. Üretim, bakım, mühendislik etkin bir işbirliği içerisinde olurken, özellikle makine çalışanları makinenin etkinliği üzerinde sorumluluk almaktan kaçınmazlar. Bu tarz yeni yaklaşım ve davranışlar, sürekli iyileştirmeyi tetikleyen ve toplam ekipman güvenilirliğini hedefleyen bir kültürel değişiklikle sonuçlanmaktadır.
Yalın bir akışın sağlanabilmesinde TPM en önemli temel şartlardan biridir. Çünkü güvenilir ekipmanlar ve süreçler olmadan, akıştan bahsedilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla şunu kolaylıkla söyleyebiliriz ki, OEE’ nin iyi bir şekilde anlaşılması TPM çalışmalarını önemli bir şekilde geliştirmektedir.
OEE, bir yüzde ifade içerisinde birçok bilgiyi barındırmasından dolayı, güçlü ve önemli bir metriktir.
Son olarak bu önemli metrikten maksimum faydayı sağlamak adına önemli hususların üzerinden tekrar geçmeyi gerekli buluyorum;
OEE, yüksek seviye (kurumsal seviye) KPI olarak değerlendirilmemelidir.
OEE, dış müşteri için anlam ifade eden bir metrik olarak tanıtılmamalıdır.
Bir fabrikadaki farklı makinelerin OEE değerleri kıyaslanmamalıdır.
Dünya sınıfında (%85 gibi) bir OEE değeri hedef olarak konulmamalıdır. Hedef olarak konulacak OEE değeri, sektöre, sürece ve ekipmana göre değişmektedir.
OEE yüzdesi çalışanları yargılamak amacıyla kullanılacak bir gösterge değildir.
OEE yüzdesine odaklanmak yerine ana kayıpların büyüklüklerine odaklanıp iyileştirme öncelikleri belirlenmelidir.
Küçük manipülasyonlarla OEE değerlerini yükselterek kendimizi problemsiz bir işletme olarak gösterme çabasında bulunmadığımız, sistematik veri takibi sonucunda doğru noktalara odaklanarak sürekli iyileştirme yolunda yürüdüğümüz çalışma günleri dilerim…
Burak Üzüm
TrueNord Yönetim Danışmanı
